Het lot van vrouwen in mijnbouwgemeenschappen in Zimbabwe

Het verhaal van Netsai

In de Zimbabwaanse provincie Manicaland woont Netsai* samen met haar man en twee kinderen. Wanneer haar man op zoek gaat naar goud en hier geld mee verdient dan geeft hij dat op één avond alweer uit. Als hij in de nachtelijke uren thuiskomt, gebeurt het regelmatig dat hij Netsai uitscheldt en slaat.

Netsai en haar man wonen in een mijnbouwgemeenschap gericht op gouddelving, waar de doorgaans zogenaamde ‘informele’ mijnwerkers allerlei ontberingen moeten doorstaan – van niet-bestaande veiligheidsnormen tot de dreiging om levend te worden begraven – enkel en alleen om eten op tafel te krijgen.

*Netsai’s naam is veranderd ter bescherming van haar identiteit.

Gevaarlijke goudmijnen

De slecht gebouwde mijnen in Manicaland zijn levensgevaarlijk: er komen regelmatig mijnwerkers om het leven door instortingen en overstromingen.

Mijnwerkers die in de open lucht slapen om hun groeve te beschermen, kunnen worden aangevallen door hyena’s, terwijl anderen worden blootgesteld aan het stof en de gevaarlijke dampen die vrijkomen bij het werk onder de grond. Het goudwinningsproces, waarbij cyanide en kwik worden gebruikt, leidt bij veel mijnwerkers tot ziekte door langdurige blootstelling aan deze schadelijke stoffen.

‘Informele mijnen’, vergelijkbaar met de mijn op de foto kunnen plotseling instorten, onder water lopen en de mijners bloodstellen aan gevaarlijke gassen.  

Echter, voor velen weegt de beloning op tegen de gevaren. Goudmijnbouw biedt een uitweg uit extreme armoede: 60% van de export van het land is afkomstig uit de mijnbouw. Naar schatting is tweederde van dit totaal afkomstig van ‘informele mijnbouw’ – dat wil zeggen mijnbouw die zonder de juiste vergunningen en toezicht plaatsvindt.

“Veel van deze mensen proberen simpelweg aan de armoede te ontsnappen. Het zijn mensen die hun gezin te eten willen geven en proberen in hun levensonderhoud te voorzien.” – Nqobizitha Nyakunu, VSO-vrijwilliger

Het leven in een mijnbouwgemeenschap

Het onzekere en gevaarlijke karakter van de goudwinning draagt ongetwijfeld bij aan de stress waaronder gezinnen in mijnwerkersgemeenschappen in Noord- en Oost-Zimbabwe gebukt gaan, waarbij de spanningen al te vaak leiden tot geweld.

Statistieken over gender gerelateerd geweld in deze gebieden zijn echter moeilijk te krijgen, omdat het geweld er meer regel dan uitzondering is en nog weinig vrouwen aangifte doen.

Een mannelijk lid van de gemeenschap in de provincie Manicaland deed een boekje open over hoe de verhouding met vrouwen kan zijn: “Het gaat om kleine gemeenschappen met zeer weinig middelen. Dit zorgt ervoor dat onze vrouwen en meisjes op illegale goudzoekers afgaan omdat deze aardig wat geld verdienen. Dus die mannen komen en lokken de vrouwen in de val.”

”Als een man erachter komt dat zijn vrouw een affaire heeft met een van deze jonge mannen, heeft hij natuurlijk het recht om haar een corrigerend pak slaag te geven.”

Juridische hulp

Via het Speak It Loud-project van VSO kon Netsai gratis juridische bijstand krijgen om voor haar rechten op te komen. Nadat ze haar verhaal had verteld, informeerden vrijwilligers Netsai over haar wettelijke rechten en mogelijkheden om hulp in te schakelen en ze legden haar uit hoe ze aangifte van het geweld kon doen. De man van Netsai werd gewaarschuwd dat hij de wet overtrad en er werd contact opgenomen met maatschappelijk werkers om zich verder met de zaak bezig te houden.

Loice Mazvita is een jurist die vrouwen helpt om gevallen van huiselijk geweld aan de kaak te stellen.

“Het rechtssysteem in Zimbabwe is inconsistent en gebrekkig als het gaat om gevallen van gender gerelateerd geweld. Sommige daders worden voor een paar dagen gearresteerd en dan weer vrijgelaten, waardoor de slachtoffers, meestal vrouwen, kwetsbaarder dan ze al waren achterblijven.”

“Bij strafrechtelijke vervolging van zedendelicten kan het tot twee jaar duren voordat de dader wordt veroordeeld. Vrouwen zijn daarom terughoudend om aangifte te doen van misbruik en dat leidt ertoe dat veel vrouwen in stilte lijden en worden blootgesteld aan geweld.”

“De coronapandemie heeft de situatie alleen maar verergerd,” zegt Loice, “met gevallen van geweld tegen vrouwen die onderop de stapel terechtkomen.” Loice werkt samen met andere juristen om ervoor te zorgen dat zaken van huiselijk geweld zo snel mogelijk worden behandeld. Zo hoopt zij het vertrouwen in de rechtsspraak binnen de mijnbouwgemeenschappen te herstellen.

Over het Speak it Loud-project

Het Speak it Loud-project in Zimbabwe is inmiddels succesvol afgerond, maar ons werk gaat door. Ook in de toekomst willen we vergelijkbare projecten opzetten om kwetsbare mensen in Afrika en Azië te ondersteunen. Of het nu gaat om onderwijs, gezondheidszorg, werk en inkomen of noodhulp: met jouw steun kunnen we meer gemeenschappen helpen aan een betere en veerkrachtigere toekomst. Doneer nu en maak het verschil.

Bekijk het project   Word donateur!